Een schoon en merkwaardig plekje in onze stad. Tot in het eerste gedeelte der 17e eeuw vormde hier de Oude Waal de noordergrens der stad; bet Nieuwe Waals-eiland daartegenover, met zijn Binnen- en Buitenkant, werd eerst omstreeks 1640 aangeplempt en bebouwd. En vóor de vergrooting in het allerlaatst der 16e eeuw vormde de Oude Schans aan den kant van dezen toren ook de oostergrens. Aanvankelijk tot verdedigingstoren bestemd, werd hij later van kap en uurwerk voorzien en is in dien toestand gebleven tot in onzen tijd, een sieraad voor den geheel en omtrek.

De oorsprong van den naam "Montelbaan" is niet met absolute zekerheid vast te stellen. Een oude Amsterdamsche overlevering verbond dien aan den Hertog van Alva, ofschoon deze wel vaak "Duc D'Alba" of "Dukdalf", maar nooit "Mont-Alba" genoemd werd, en buitendien de toren reeds zoo heette vóór zijn tijd. lsaac Commelin dacht bij den uitgang "baan" aan eene lijnbaan in de buurt, maar liet het woord "Montel" onverklaard. Volgens Ter Gouw is de waarschijnlijkste oplossing deze, dat dichtbij deze plek een huis gestaan heeft met het uithangteeken "De Toren van Montelbaan", welke voorkomt in het verbaal der "Vier Heemskinderen", het in de Middelleeuwen en in den eersten tijd daarna ook hier te lande zoo populaire volksboek. De naam van den toren op het uithangteeken kan lichtelijk overgegaan zijn op den werkelijken toren in de onmiddellijke nabijheid.

De Beeldbank van het Amsterdamse Stads Archief bevat veel (ingekleurd) werk van Willem Wenckebach.

Titel: Magere Brug
Beschrijving:
Gezicht op de Montelbaanstoren vanaf Rapenburg. Links de Rapenburgwal met de Oostersekade. Rechts de Montelbaansbrug met ingang van de Waalseilandsgracht en de huizen aan de Oude Waal. Links van de toren de huizen Oudeschans 6, 8 en 10.
Reproductie naar tekening van L.W.R. Wenckebach, door de kunstenaar zelf handgekleurd. Afmetingen: 110 x 135 mm
Documenttype: prent
Vervaardiger: Wenckebach, L.W.R. (Willem, 1860-1937)
Datering: 1898 t/m 1907
Collectie: Collectie Atlas Dreesmann
Inventarissen: http://archief.amsterdam/archief/10094
Geografische aanduiding:
Oostersekade
Rapenburgwal
Oudeschans
Huisnummer van / tot 2 - 10
Rechthebbende: Auteursrechtvrij
Gebruiksvoorwaarden: -
Afbeeldingsbestand: 010094004532
Kwaliteit: Hoog